Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Το ΚΠΙΣΝ ή “Νιάρχος” όπως το αποκαλούν χαϊδευτικά οι Αθηναίοι, είναι το μεγαλύτερο πολιτιστικό κέντρο της χώρας. Και μαζί, ένας άπλετος δημόσιος χώρος, μια όαση πρασίνου, τεχνών και ιδεών, για κάθε επισκέπτη, Έλληνα ή ξένο, μεγάλο ή μικρό. 
Σε μια έκταση 210 στρεμμάτων δίπλα στη θάλασσα, περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μαζί με πολλές ακόμα λειτουργίες πολιτισμού, άθλησης και αναψυχής. Δεν είναι τυχαίο ότι το μνημειώδες έργο υπογράφει ο περίφημος Renzo Piano, αρχιτέκτονας μεταξύ άλλων και του πολιτιστικού κέντρου Pompidou στο Παρίσι. 
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι το στολίδι αυτό που δημιουργήθηκε με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος αξίας 630 εκατομμυρίων ευρώ (!), συμβολίζει την Αθήνα του 21ου αιώνα. Αυτό κατ’ουσίαν υπογράμμισε και ο απερχόμενος τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Barack Obama, όταν το Νοέμβριο του 2016 έπλεξε το εγκώμιο του ΚΠΙΣΝ, χαρακτηρίζοντας το σύμβολο του Ελληνικού Πολιτισμού και της ανθεκτικότητάς του, στη νέα εποχή. 
 
Τί είναι όμως το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος; 
Φέροντας το όνομα του θρυλικού εφοπλιστή που μεσουράνησε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, είναι σήμερα ένας από τους μεγαλύτερους ιδιωτικούς φιλανθρωπικούς οργανισμούς στον πλανήτη. Πραγματοποιεί δωρεές σε μη κερδοσκοπικούς φορείς στους τομείς της τέχνης, της παιδείας, της υγείας, του αθλητισμού και της υγείας, και μάλιστα όχι αποκλειστικά στην Ελλάδα αλλά σε 124 κράτη ανά τον κόσμο. Από το 1996, το Ίδρυμα έχει διαθέσει πάνω από $2,6 δισεκατομμύρια δολάρια, μέσα από τουλάχιστον 4.300 δωρεές. Είναι χαρακτηριστικό ότι και μέσα στην πανδημία του Covid 19, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανακοίνωσε διεθνή πρωτοβουλία ενίσχυσης, δεσμεύοντας το εντυπωσιακό -όσο και στρογγυλό- ποσό των 100 εκατομμυρίων ευρώ. 
 
H ιδέα για το ΚΠΙΣΝ άρχισε να σχηματίζεται το 1998, όταν το Ίδρυμα αποφάσισε να χρηματοδοτήσει νέες εγκαταστάσεις για την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Παράλληλα, το Ίδρυμα εξέταζε πρόταση υποστήριξης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από τα δύο αυτά σχέδια ξεπρόβαλε ένα μεγαλεπίβολο όραμα: Η συνύπαρξη της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε ένα κορυφαίο πολιτιστικό πάρκο, όπως αυτά που επισκεπτόμαστε -και ως πρόσφατα ζηλεύαμε- στις κορυφαίες μητροπόλεις του πλανήτη. Στα τέλη του 2006, το Ίδρυμα ανακοίνωσε επίσημα την πρόθεσή του να υλοποιήσει το εθνικό αυτό έργο και συμφωνήθηκε να πραγματοποιηθεί στον εγκαταλελειμένο χώρο του παλαιού Ιπποδρόμου. Έξι χρόνια αργότερα ξεκίνησαν τα έργα και στις 16 Αυγούστου του 2016, το ΚΠΙΣΝ άνοιξε τις πόρτες του. Από την πρώτη στιγμή οι Αθηναίοι αγκάλιασαν το “Νιάρχος” με ένα συνδυασμό έκπληξης, ανακούφισης και ευγνωμοσύνης. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 2017, περισσότερα από 20.000 άτομα υποδέχτηκαν το νέο έτος στο ΚΠΙΣΝ. Εκατοντάδες πυροτεχνήματα φώτισαν τον ουρανό και καθρεπτίστηκαν στο Παγοδρόμιο, πάνω στο Κανάλι. Ήταν το πιο όμορφο φινάλε μιας χρονιάς που είδε χιλιάδες εκδηλώσεις και εκατομμύρια επισκέπτες, νούμερα που έκτοτε αυξάνονται διαρκώς. 
 
Ας δούμε όμως αναλυτικά τί περιλαμβάνει σήμερα το ΚΠΙΣΝ:
Με ιστορία σχεδόν δύο αιώνων (ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια το 1829), με περισσότερα από 1 εκατομμύριο βιβλία και περιοδικά και με ένα πλήθος σπάνιων χειρόγραφων από τον 9ο ως τον 19ο αιώνα, η Εθνική Βιβλιοθήκη είναι ο θεματοφύλακας της ελληνικής γραμματείας. Αρχικά στεγάστηκε στην Αίγινα και στη συνέχεια σε διαφορετικά σημεία στην Αθήνα, ως το 1903 που εγκαταστάθηκε στην ιστορική της έδρα, το Βαλλιάνειο Μέγαρο. Το Βαλλιάνειο είναι ένα από τα τρία εμβληματικά νεοκλασικά της περίφημης Αθηναϊκής Τριλογίας, μαζί με την Ακαδημία και το Πανεπιστήμιο. Στις νέες της εγκαταστάσεις εντός του “Νιάρχος”, η Εθνική Βιβλιοθήκη λειτουργεί πλέον ως σύγχρονος χώρος μελέτης, έρευνας και εκπαίδευσης, ως εκκολαπτήριο νέων ιδεών και ως ανοιχτός τόπος διαρκούς μάθησης. 

Η Εθνική Λυρική Σκηνή που αποτελεί την κορωνίδα των εγκαταστάσεων του ΚΠΙΣΝ, ιδρύθηκε το 1939 ως τμήμα του Εθνικού Θεάτρου και έδινε παραστάσεις στη σκηνή του νεοκλασικού θεάτρου του Τσίλλερ, επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου. Η ιστορική της έδρα στο θέατρο Ολύμπια εγκαινιάστηκε το 1958. Στο ΚΠΙΣΝ πλέον, διευρύνει την πολυσχιδή της δραστηριότητα με όπερα, μπαλέτο, πειραματικά projects, παιδικές παραστάσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, και με την προετοιμασία της επόμενης γενιάς χορευτών. Η ΕΛΣ έχει στη διάθεσή της την Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος με την παγκόσμιας κλάσης ακουστική και τις άψογες τεχνικές προδιαγραφές, αλλά και την Εναλλακτική Σκηνή, έναν πολυμορφικό χώρο για πιο πειραματικά εγχειρήματα. Πέρα από τα προγράμματα της Λυρικής, το ΚΠΙΣΝ έχει αναπτύξει επιπλέον μουσικές ενότητες, με συναυλίες τόσο στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος όσο και στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος αλλά και pop-up δρώμενα με νέους δημιουργούς, DJs κ.α., σε διάφορους χώρους του Κέντρου. 

Το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος προσφέρεται βεβαίως για άθληση ενώ υπάρχει και στίβος με υπαίθρια όργανα γυμναστικής. Ο ανοικτός χώρος αθλοπαιδιών μπορεί να φιλοξενήσει μπάσκετ, ποδόσφαιρο, τέννις και άλλα αθλήματα. Περιμετρικά του ΚΠΙΣΝ υπάρχει ποδηλατοδρόμος μήκους 2,5 χιλιομέτρων, ενώ το Κανάλι του ΚΠΙΣΝ μπορεί να υποδεχτεί καγιάκ και μικρά ιστιοπλοϊκά. Παράλληλα, δημιουργήθηκε η SNF Running Team, μια ομάδα που προπονείται στο τρέξιμο, ενώ και πολλές άλλες ανεπίσημες ομάδες αθλούνται καθημερινά στο ΚΠΙΣΝ. Επιπλέον δράσεις που σχεδιάζονται κάθε μήνα προσκαλούν το κοινό να ανακαλύπτει διαφορετικά σημεία του ΚΠΙΣΝ μέσα από ειδικά προγράμματα, από γιόγκα μέχρι πατινάζ. Ακόμα, από την αρχή της λειτουργίας του, το ΚΠΙΣΝ έχει θεσμοθετήσει σειρές κινηματογραφικών προβολών τα καλοκαιρινά βράδια στο Πάρκο, στον Φάρο (στην κορυφή του κτηρίου), αλλά και στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος. 

Οι εκθέσεις που φιλοξενούνται στο “Νιάρχος” είναι επίσης πολλές και φιλόδοξες, ενώ διοργανώνονται και δεκάδες ομιλίες με σημαντικούς διεθνείς προσκεκλημένους όπως οι εικαστικοί Gilbert & George και ο συγγραφέας Jeffrey Eugenides.
Τέλος, οι σχολικές επισκέψεις είναι τακτικές και συνοδεύονται από συναρπαστικά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, ενώ και οι ενήλικες έχουν στη διάθεσή τους δεκάδες μαθήματα και εργαστήρια, στα πλαίσια της δια βίου μάθησης. Το ΚΠΙΣΝ είναι τόσο μεγάλο και διεθνές, αλλά και τόσο οικείο και προσβάσιμο για κάθε Αθηναίο, που είμαστε όλοι τυχεροί που μπορούμε ανα πάσα στιγμή να δρασκελίσουμε το κατώφλι του, και να το χαρούμε σα να είναι δικό μας!